کد مطلب:211150 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:117
جابر بن حیان و کتب او
ابوموسی جابر بن حیان صوفی كوفی از مشهورترین اعلام رجال و شاگردان امام صادق علیه السلام بود مولدش طوس سال 80 دارای اطلاعات وسیعی در ریاضیات و نجوم و علوم طبیعی بود و ساعات معینی تنها خدمت امام صادق می رسیده و درس می گرفته و برخی از رسائل از آغاز مصدر به اسم امام جعفر صادق علیه السلام است به این نحو قال سیدی جعفر بن محمد الصادق (ع) و پانصد رساله دراین علوم از امام صادق روایت كرده است [1] .
در برخی از رسائل می گوید: «قال لی جعفر علیه السلام» یا می نویسد: القی علی جعفر یا می گوید: حدثنی مولای جعفر علیه السلام و در رساله المنفعه چنین می نویسد: اخذت هذا العلم من جعفر بن محمد سید اهل زمانه
در «رنسانس» و تجدد علمی اخیر اروپا سیصد رساله از جابر بن حیان در زبان آلمانی چاپ شده است كه در كتابخانه برلین و پاریس موجود است.
ابن خلكان او را اسماعیلی مذهب میداند و از این جهت او را صوفی گفته اند كه بر روش فلاسفه می رفته و سوف بسین مخفف فیلسوف بوده نه بصاد به معنی تصوف و صوفی گری.
آنچه كه تأیید شده جابر شاگرد اختصاصی امام صادق در مواقع معین بوده كه دیگر كسی بر آن حضرت راه نداشته و جابر كتب خود را از الهام انشاء امام می نوشته و به آن حضرت نشان می داده و قرائت می كرده و در طریق تألیف مشورت می نموده و در این مدت پانصد رساله را توانسته با نظر امام علیه السلام تكمیل نماید.
این علوم غیر از دراسات فقه و تفسیر و اصول عقاید و حدیث و رجال بوده بلكه به اتفاق مورخین این علوم عقلی و طبیعی بوده است كه قسمت اعظم آن در علم افلاك و نجوم و مدارات شمس و قمر و مقدار نعم الهی درباره انسان از جهت منظومه شمسی و تسخیر این كرات كه همه طریقیت به توحید داشته است كم و كیف و اشكال و ابعاد و حركات و نیرو و روشنائی و مدار این افلاك را امام علیه السلام می فرموده و جابر می نوشته و از این عبارات مسلم می شود كه ملل اروپائی مخصوصا آلمانی و فرانسوی كه صد سال پیش این كتب را ترجمه كردند از چشمه سار فیاض ولایت مطلقه امام صادق به وسیله كتب جابر تفوق علمی یافته اند و اختراعات آنها روی
[ صفحه 335]
همین مبانی بوده است. و قسمت دیگر درباره حقیقت اشیاء و ماهیت آنها در فلسفه طبیعی و الهی و اعیان موجود بوده كه آن هم طریقیت كامل برای یقین به مراتب عالیه توحید دارد و از نفس شروع شده كه علم النفس می گویند و مراحل تكامل نفس را تا عقل و ادراك حقایق را از آنجا گرفته و بحث و فحص فلسفی نموده است. و اینك آنچه كه درباره آراء فلسفی و طبیعی و فلكی امام در الهام به جابر نوشته برای تشحیذ افكار خوانندگان درج می شود تا شاید كتب جابر باز به عربی برگشته و به فارسی ترجمه گردد و مورد استفاده كامل مسلمین قرار گیرد.
در برخی از رسائل می گوید: «قال لی جعفر علیه السلام» یا می نویسد: القی علی جعفر یا می گوید: حدثنی مولای جعفر علیه السلام و در رساله المنفعه چنین می نویسد: اخذت هذا العلم من جعفر بن محمد سید اهل زمانه
در «رنسانس» و تجدد علمی اخیر اروپا سیصد رساله از جابر بن حیان در زبان آلمانی چاپ شده است كه در كتابخانه برلین و پاریس موجود است.
ابن خلكان او را اسماعیلی مذهب میداند و از این جهت او را صوفی گفته اند كه بر روش فلاسفه می رفته و سوف بسین مخفف فیلسوف بوده نه بصاد به معنی تصوف و صوفی گری.
آنچه كه تأیید شده جابر شاگرد اختصاصی امام صادق در مواقع معین بوده كه دیگر كسی بر آن حضرت راه نداشته و جابر كتب خود را از الهام انشاء امام می نوشته و به آن حضرت نشان می داده و قرائت می كرده و در طریق تألیف مشورت می نموده و در این مدت پانصد رساله را توانسته با نظر امام علیه السلام تكمیل نماید.
این علوم غیر از دراسات فقه و تفسیر و اصول عقاید و حدیث و رجال بوده بلكه به اتفاق مورخین این علوم عقلی و طبیعی بوده است كه قسمت اعظم آن در علم افلاك و نجوم و مدارات شمس و قمر و مقدار نعم الهی درباره انسان از جهت منظومه شمسی و تسخیر این كرات كه همه طریقیت به توحید داشته است كم و كیف و اشكال و ابعاد و حركات و نیرو و روشنائی و مدار این افلاك را امام علیه السلام می فرموده و جابر می نوشته و از این عبارات مسلم می شود كه ملل اروپائی مخصوصا آلمانی و فرانسوی كه صد سال پیش این كتب را ترجمه كردند از چشمه سار فیاض ولایت مطلقه امام صادق به وسیله كتب جابر تفوق علمی یافته اند و اختراعات آنها روی
[ صفحه 335]
همین مبانی بوده است. و قسمت دیگر درباره حقیقت اشیاء و ماهیت آنها در فلسفه طبیعی و الهی و اعیان موجود بوده كه آن هم طریقیت كامل برای یقین به مراتب عالیه توحید دارد و از نفس شروع شده كه علم النفس می گویند و مراحل تكامل نفس را تا عقل و ادراك حقایق را از آنجا گرفته و بحث و فحص فلسفی نموده است. و اینك آنچه كه درباره آراء فلسفی و طبیعی و فلكی امام در الهام به جابر نوشته برای تشحیذ افكار خوانندگان درج می شود تا شاید كتب جابر باز به عربی برگشته و به فارسی ترجمه گردد و مورد استفاده كامل مسلمین قرار گیرد.
[1] ابن خلكان و الدلايل و المسائل علامه سيد هبة الدين شهرستاني به نقل كتاب الامام الصادق ابوزهره چاپ مصر ص 100.